جوغن(یا)هاون اولویتی فراموش شده
جوغن (joghan ) همان هاون سنگی است که از سنگ کوه تراشیده شده است و برای کوبیدن جو و گندم قبل از آسیاب کردن و هر چیزی که نیاز به کوبیدن داشت در آن میکوبند جنس هاون و دسته آن هر دو از سنگ تراشیده میشود و از این ابزار هم دیگر در خانه های امروزی خبری نیست.
ابزار و لوازم زیبا و ساخته دست انسان ها در آشپزخانه همیشه سلامت روح و جسم و همچنین ابزاری کاربردی برای تهیه و پخت غذاهایی لذید و باب میل هر منطقه و متناسب با غذاهای مورد استفاده آن خطه به همراه داشته است.
در استان هرمزگان ،هاون که به آن در زبان محلی جوغن می گویند در آشپزخانه ، استفاده فراوانی داشته و دارد و در گذشته جوغن را از جنس چوب می ساختند و چوبی از درختان محلی که بدنه محکمی داشته و بر اثر ضربه ترک یا خورد نمی شد .
چوب هاون که توسط نجاران داخل آن تراشیده و آن را گود کرده بودند که به همراه یک سنگ استوانه ای شکل که به آن دسته جوغن می گفتند جوغن را تشکیل می داد .
با گذشت زمان و بهره گیری از ذوب و شکل دادن فلزات ،این ابزار را از فلزاتی همچون مس و چدن می ساخته اند و در شکل کلی این دو شبیه یکدیگر هستند ولی دسته جوغن فلزی دارای قسمت های برآمده ای برای درست قرار گرفتن در دست می باشد .
از جوغن استفاده های فراوانی از قبیل خرد کردن ادویه جات و سبزیجات می شود و از آنجا که مصرف ادویه در استان هرمزگان زیاد می باشد ،لذا استفاده از جوغن چه در گذشته و چه حال ، رونق فراوانی دارد .
جوغن ابزاری است برای کوبیدن و نرم کردن جو، گندم،نمک،ادویه،کشک،برگ کنار و حنا که آن را مرغوب ترین و سخت ترین سنگ ها در اندازه های مختلف می ساختند و “دسته جوغن” را از چوب سفت درست می کردند که استفاده از این دسته ی چوبی نیاز به زور بازو و قدرت بدنی داشت و بیشتر زنان این باور را به دوش می کشیدند.
در گذشته هاون سنگی از لوازم ضروری زندگی بوده است و گاهی به علت وزن زیادش با خانه خرید و فروش می شد و در حال حاضر این وسیله بیشتر جنبه یادگاری دارد و ظاهرا قدمت و تاریخچه هاون به دوره هخامنشیان برمی گردد.
امروزه جوغن های چوبی با دسته سنگی کمتر دیده می شود و بیشتر برای له و خرد کردن تنباکوهای خشک شده استفاده می شود و ولی جوغن های فلزی با وجود نفوذ گسترده لوازم الکتریکی به آشپزخانه ها هنوز هم در آشپزی مورد استفاده قرار می گیرد .
در پخت غذای ویژه هرمزگان که قلیه ماهی نام دارد ،از جوغن برای له کردن شنبلیله و سبزی ماهی و همچنین سیر و پیاز استفاده می شود که چه بسا طراوت و تازگی این مواد غذایی ارزشمند به غذا انتقال می یابد.
در گذشته تازه عروس ها برای تهیه لوازم اولیه زندگی علاوه بر دیگر لوازم آشپزخانه ،جوغن را نیز در اولویت های خاص خریدهای خود قرار می دادند .
ایجاد سروصدا و مشکل بودن کار با جوغن سبب گردیده که استفاده از آن کم کم منسوخ گردد و جای خود را به لوازم برقی پر سرعت بدهد و از این ابزار هم دیگر در خانه های امروزی خبری نیست.
امید است این ابزار را به عنوان میراثی ماندگار از گذشتگان برای سلامتی خود و خانواده مورد استفاده قرار دهیم و همیشه از مواد غذایی تازه و باطراوت لذت ببریم .
منبع : فرهنگ کده
