تاریخ شفاهی جایین

فارغ ازبحث تاریخ مکتوب که صرفابه دوره خاصی ازپیشینه یک ملت یاسرزمین می پردازد,تاریخ شفاهی به دوره وزمان خاصی وابسته نیست .وقتی ابعادکوچکترملتها یاخرده فرهنگهارابررسی میکنیم نمیتوان ازدل تاریخ مکتوب تاریخ دقیقی متصور شد,ناگزیربه تاریخ شفاهی که همانا مجموعه متل ها,ضرب المثلها,داستانهاوداستانک ها وحتی لالایی هایی که مادران درطول زمانها باریتم خاصی سروده اند,مراجعه کرد.ازدل سخنان زنان ومردان قدیم میتوان مشابه ضرب المثل های رایج در زبان فارسی رابدست اورد.دقیقا کسی نمی تواندتخمین بزند که ای مطالب ازچه زمانی سینه به سینه نقل شده وبه زمان مارسیده است.هرچندمتاسفانه  به مرورزمان ورشدتکنولوژی واختلاط فرهنگها ,این تاریخ کم کم رنگ می بازدولی هنوزهستند افرادی که گنجینه ای ازاین سخنان گهربار را درخودجای داده اند.شایدنسل جدیدنتواندمیراث دارخوبی برای این مثلها ومتلها باشند اما ازبین رفتن ان نیز بخشی از تاریخ یک ملت هرچندیک روستا را باخود ازبین خواهدبرد.چون این قانون اجتماع است که همیشه جوامع بزرگ,خرده فرهنگها را درخودهضم میکند.آیین های سنتی وبکر دیروزجای خودرابه فرهنگها وآیین های مدرن وچشم نواز امروزی میدهند,اگرتوجه داشته باشیم حتی درهمین روستای خودمان کمترمیتوان نشانی ازسنت عروسی ومراسمات گذشته رایافت.مراسمی که حداقل قدمتی چندصدساله دارد.به گواه تاریخ سنت های موجود ,مولود میراثی به قدمت تاریخ است که بامرورزمان به ان اضافه یاکاسته شده است .چنانکه فرهنگ روستای جایین رامیتوان دربین مردمان فارس ولارستان بااندکی تغییرمشاهده کرد.بخشی دیگرازان شباهتهایی با بلوچپستان ورودبار دارد.اما انچه مسلم است روستای جایین با توجه به شرایط اقلیمی مناسب وزیست محیطی که داشته است,ازقدیم قابل سکونت بوده است.ازجنوب ان چشمه اب دهنه جایین روان است که ازان برای ابیاری زمین های پایین دست استفاده میشد.بخشی ازاین زمینها با اب باران دیم یا بش کشت میشده است درشمال ابادی زمینهای حاصلخیزی وجود دارد که بنظرمیرسد روستا ازانجا شکل گرفته است.نخلستان وزمینهای کشاورزی گواه این موضوع است.اگربه سمت شمال پیش برویم به زمینهایی برمیخوریم که چاه صواب وکل ترکی ,اب اکبرواب نی ازان جمله هستند درشرق وغرب به ترتیب شیله سرخ وکورکی که قلعه تاریخی وجود دارد وازان به قلعه کهنه نامبرده میشود.لختی باخود بیندیشیم ایا میتوانیم ای تاریخ شفاهی را نگهداریم وبه ایندگان سینه به سینه نقل کنیم یا مشمول گذشت زمان میشود وازبین میرود.

جوغن(یا)هاون اولویتی فراموش شده

جوغن (joghan ) همان هاون سنگی است که از سنگ کوه تراشیده شده است و برای کوبیدن جو و گندم قبل از آسیاب کردن و هر چیزی که نیاز به کوبیدن داشت در آن میکوبند جنس هاون و دسته آن هر دو از سنگ تراشیده میشود و از این ابزار هم دیگر در خانه های امروزی خبری نیست.

 ابزار و لوازم زیبا و ساخته دست انسان ها در آشپزخانه همیشه سلامت روح و جسم و  همچنین ابزاری کاربردی برای تهیه و پخت غذاهایی لذید و باب میل هر منطقه و متناسب با غذاهای مورد استفاده آن خطه به همراه داشته است.
در استان هرمزگان ،هاون که به آن در زبان محلی جوغن می گویند در آشپزخانه ، استفاده فراوانی داشته و دارد و در گذشته جوغن را از جنس چوب می ساختند و چوبی از درختان محلی که بدنه محکمی داشته و بر اثر ضربه ترک یا خورد نمی شد .

 

 

چوب هاون  که توسط نجاران داخل آن تراشیده و آن را گود کرده بودند که به همراه یک سنگ استوانه ای شکل که به آن دسته جوغن می گفتند جوغن را تشکیل می داد .

با گذشت زمان و بهره گیری از ذوب و شکل دادن فلزات ،این ابزار را از فلزاتی همچون مس و چدن می ساخته اند و در شکل کلی این دو شبیه یکدیگر هستند ولی دسته جوغن فلزی دارای قسمت های برآمده ای برای درست قرار گرفتن در دست می باشد .
از جوغن استفاده های فراوانی از قبیل خرد کردن ادویه جات و سبزیجات می شود و از آنجا که مصرف ادویه در استان هرمزگان زیاد می باشد ،لذا استفاده از جوغن چه در گذشته و چه حال ، رونق فراوانی دارد .

 

جوغن ابزاری است برای کوبیدن و نرم کردن جو، گندم،نمک،ادویه،کشک،برگ کنار و حنا که آن را مرغوب ترین و سخت ترین سنگ ها در اندازه های مختلف می ساختند و “دسته جوغن” را از چوب سفت درست می کردند که استفاده از این دسته ی چوبی نیاز به زور بازو و قدرت بدنی داشت و بیشتر زنان این باور را به دوش می کشیدند.

 

در گذشته هاون سنگی از لوازم ضروری زندگی بوده است و گاهی به علت وزن زیادش با خانه خرید و فروش می شد و در حال حاضر این وسیله بیشتر جنبه یادگاری دارد و ظاهرا قدمت و تاریخچه هاون به دوره هخامنشیان برمی گردد.
امروزه جوغن های چوبی با دسته سنگی کمتر دیده می شود و بیشتر برای له و خرد کردن تنباکوهای خشک شده استفاده می شود و ولی جوغن های فلزی با وجود نفوذ گسترده لوازم الکتریکی به آشپزخانه ها هنوز هم در آشپزی مورد استفاده قرار می گیرد .
در پخت غذای ویژه هرمزگان که قلیه ماهی نام دارد ،از جوغن برای له کردن شنبلیله و سبزی ماهی و همچنین سیر و پیاز استفاده می شود که چه بسا طراوت و تازگی این مواد غذایی ارزشمند به غذا انتقال می یابد.
در گذشته تازه عروس ها برای تهیه لوازم اولیه زندگی علاوه بر دیگر لوازم آشپزخانه ،جوغن را نیز در اولویت های خاص خریدهای خود قرار می دادند .
ایجاد سروصدا و مشکل بودن کار با جوغن سبب گردیده که استفاده از آن کم کم منسوخ گردد و جای خود را به لوازم برقی پر سرعت بدهد و از این ابزار هم دیگر در خانه های امروزی خبری نیست.

 

امید است این ابزار را به عنوان میراثی ماندگار از گذشتگان برای سلامتی خود و خانواده مورد استفاده قرار دهیم و همیشه از مواد غذایی تازه و باطراوت لذت ببریم .

منبع : فرهنگ کده

تاریخچه روستای جائین

درمورد قدمت تاریخی روستا اطلاعات دقیقی در دسترس نمی باشد؛ویا درجایی ثبت نشده است.اما آنچه ازشواهد وقراین موجود دراطراف روستا بدست میآیدمیتوان به قدمت تاریخی این روستا پی برد.بعنوان نمونه پل سنگ وساروجی دهنه جایین سنگ نوشته های حک شده بر روی تخته سنگها گواه این موضوع میباشد.درروستای جائین قلعه قدیمی وتاریخی وجود دارد که تا چنددهه پیش به عنوان مرکزنظامی مورداستفاده قرارداشت.آثاری به جامانده ازقلعه های تاریخی که تقریبا درگذرزمان ازبین رفته وتنها قسمتی ازآن باقی مانه خود موید این نکته است

شغل مردم روستای جائین

ازقدیم الایام مردم زحمتکش وسخت کوش روستا بیشتربه شغل کشاورزی ودامداری اشتغال داشته وازاین راه ارتزاق میکرده اند.کشت محصولات رایج روستای جائین گندم،جو،ذرت،سیب زمینی وخیارسبزوکنجد میباشد.ازمحصولات باغی میتوان به مرکبات ونخیلات اشاره نمود.کشاورزی درروستادر دو فصل انجام.میشود کشت پاییزه وکشت تابستانه 

بطورعمده مردم درکناردامداری به پرورش دام وطیورنیزمی پردازند که بزومیش وگاو بطورسنتی پرورش داده می شود.

معرفی روستای جایین

روستای جایین به فاصله۱۶۰کیلومتری از بندرعباس و ۲۵کیلومتری شهرستان حاجی ابادو ۴۵کیلومتری  فارغان و از توابع بخش فارغان میباشد .در همجواری دو روستای سیروییه و شمیل قرار دارد و ابادیهای متصل و منصوب به ان چاه ثواب و دره خشک و دهنه رویین است.وطبق تقسیمات کشوری محدوده روستا طرح هادی روستا میباشد و بقیه اراضی مابین روستاهای همجوار مربوط به اراضی ملی و منابع طبیعی میباشدوحد فاصل ابادی دره خشک به سمت شرق تا ابادی چاه ثواب و دهنه رویین تا ابادی چاه ثواب با توجه به ابادانی نیاکان جاینی جزو این روستا به حساب میاید و در سالهای اخیر با مهاجرت از روستاهای دیگر جهت سرمایه گذاری از وراث خریداری گردیده تمام این ابادیها در زمان قدیم تحت نظر خوانین مستقر در فارغان بودند و روایتهای زیادی در خصوص احداث باغات به دست اهالی  در مکانهای سخت و صعب العبور برای خوانین وجود دارد ...یک قانون نانوشته گذشته این بود که هر چشمه ای برای ابادانی باید حالت غارثی داشته باشد .