حالت جارویی نوک شاخه  Witches' Broom

بنابراین بیماری جاروك لیمو ترش ویروسی نیست اما عامل آن خیلی ریز و در مقابل سموم شیمیایی مقاوم است و بوسیله نوعی حشره كوچك كه شیره گیاهی را می مكد به گیاهان سالم منتقل می گردد، از این نظر به بیماریهای ویروسی بسیار شبیه است ضمنا این بیماری از طریق خاك و ریشه و یا بوسیله بذر و دانه لیمو ترش منتقل نمی‌شوداین بیماری در طبیعت علاوه بر انواع لیموترش، در گریپ‌فروت، بكرایی(تلخو) و بالنگ(ترنج) بعضی از پایه‌های مركبات و تعدادی از علفهای هرز در باغ مركبات هم آلودگی ایجاد می‌كند اما خوشبختانه درختان پرتقال و نارنگی به این بیماری دچار نمی‌شوند.

گیاه انگل سس (با نام محلی آسمون كته)، پیوندك و نهال‌های پیوندی از مهمترین راه‌های انتقال بیماری جاروك به درختان حساس می‌باشند. نوعی حشره به نام زنجرك احتمالاً مهمترین ناقل این بیماری محسوب می‌شود كه در باغات مركبات هرمزگان به فراوانی وجود دارند.

مبارزه با این بیماری:

براساس خصوصیات عامل بیماری محل زندگی میكروب مذكور در گیاه، مقاومت آن در برابر سموم و روشهای انتقال بیماری، مبارزه با بیماری جاروك لیموترش متكی به روشهای پیشگیری و از بین بردن گیاهان آلوده می‌باشد كه در چند گام بسیار مهم بصورت زیر بایستی اجرا شود. به هرحال علمی‌ترین و اقتصادی‌ترین روشها برای كم‌كردن منابع آلودگی و كاستن از خسارت بیماری شامل ارقام و تیپ‌های محلی مقاوم و همچنین ریشه‌كنی و از بین بردن درختان آلوده، بلافاصله پس از مشاهده علایم و نشانه‌های بیماری، حتی فقط در یك شاخه آنها می‌باشد.

گام اول: جلوگیری از كاشت ارقام حساس لیموترش و سایر مركباتی كه به بیماری جاروك مبتلا می‌شوند. در عوض برای احداث باغ جدید مركبات باید از نهال‌های گواهی شده و عاری از بیماری با پایه‌های مقاوم و ارقام غیرحساس استفاده كرد. توصیه می‌شود بدون مشاوره و نظارت كارشناسان خبره نهالی در زمین كاشته نشود.

گام دوم: با كنترل و وارسی دقیق نهال‌ها، پایه‌ها و پیوندك‌ها باید از ورود و خروج هرگونه نهال آلوده جلوگیری نمود. مشاوره با كارشناسان گیاهپزشكی دراین زمینه الزامی خواهد بود.

گام سوم: مراقبت، سركشی و بازبینی مداوم و منظم درختان بصورت هفتگی و یا ماهانه بسیار ضروری است. باتوجه به علایمی كه به صورت كاملاً آشكار در اثر ایم بیماری در لیموترش بروز می‌كند می‌توان بیماری را ردیابی نمود. دقت زیاد و سرعت عمل در این گام، موفقیت كشاورز را تضمین می‌نماید. بهتر است درختان بازدید شده با برنامه‌ریزی قبلی علامت‌گذاری و مشخص شوند.

گام چهارم: با مشاهده هرگونه علایم مشكوك به هرجای درخت، باید بلادرنگ و خیلی سریع برای شناسایی و تشخیص بیماری اقدام كرد. حضور مستقیم كارشناسان گیاهپزشكی برای تأیید بیماری درختان كاملاً ضروری است. در این زمینه همیاری دوجانبه باغداران گرامی و مروجان و كارشناسان، شانس موفقیت را چندبرابر می‌كند.

گام پنجم: حتماً محلول  پاشی روی سرتاسر درخت‌های آلوده و چند درخت اطراف آن با استفاده از سموم حشره‌كش نفوذی و یا سیستمیك قوی و با نظارت مروجین و كارشناسان برای كشتن حشرات مكنده (بخصوص حشرات ریزی به نام زنجرك) انجام گیرد. این كار حتماً و اكیداً بایستی پیش از ریشه‌كنی درختان آلوده انجام شود. به این ترتیب حشراتی كه میكروب را در بدن خود پرورش می‌دهند می‌میرند و فرصتی برای انتقال و پخش‌كردن آن در باغها و مناطق اطراف نخواهند داشت. اصولاً محلول‌پاشی با حشره‌كشهای نفوذی به صورت منظم و دوره‌ای (3 تا 4 بار در سال) در باغات مركبات توصیه می‌شود.

گام ششم: بدون شك و قبل از اینكه فرصت از دست برود بایستی با نظارت دقیق باغداران و كارشناسان منطقه درخت آلوده را ریشه‌كن كرد و در صورت امكان سوزاند، هرگز نباید به قطع كردن یك شاخه آلوده قانع شد زیرا بیماری در چنین درختی تمام قسمتهای زیرزمین و هوایی درخت را كاملاً آلوده كرده و آن درخت به منبعی از میلیون‌ها میكروب بیماری‌زا تبدیل شده است. ضمناً با قطع‌‌كردن یك شاخه، حشره‌های ناقل تحریك می‌شوند و از شیره آلوده آن بیشتر تغذیه می‌كنند. ریشه‌كنی در كوتاه‌ترین زمان ممكن و تا آخرین درخت آلوده باید ادامه یابد.

گام هفتم: بازبینی‌های مجدد و مكرر جای درختان ریشه‌كن شده و حذف و از بین بردن ریشه‌ها و تنه‌های آلوده‌ای كه احتمالاً دوباره رشد می‌كنند بسیار مهم است. بسیار اتفاق افتاده است كه پس از ریشه‌كنی باغ آلوده به حال خود رها می‌شود شاخه‌های آلوده جدید دوباره روی تنه و ریشه‌هایی كه در خاك باقی مانده است رشد می‌كنند و حشرات مكنده با تغذیه از شیره آلوده و بیمار، بیماری را بیشتر از قبل در باغات و مناطق اطراف پراكنده می‌نمایند.

گام هشتم: همزمان با عملیات پیشگیری، ردیابی و ریشه‌كنی، بایستی علفهای هرز درون و یا اطراف باغ لیموترش (چه باغ آلوده و چه باغ سالم) را حذف و نابود سازیم زیرا در بسیاری موارد اینگونه علفهای هرز منبعی از میكروب عامل بیماری هستند. رعایت بهداشت باغ برای مبارزه با انواع آفات و بیماریها به خصوص بیماریهای ویروسی و شبه ویروسی، حیاتی و الزامی است. در همین ارتباط حذف گیاه انگل سس از روی درختان مركبات كاملاً ضروری است.

گام نهم: تقویت غذایی درختان مركبات سالم و غیرآلوده با استفاده از كودهای آلی (كود پوسیده حیوانی) و كودهای معدنی (شیمیایی) بخصوص كودهای دارای پتاسیم و عناصر ریزمغذی (مانند آهن، منیزیم، منگنز، مس، كلسیم و گوگرد و ...) برای افزایش مقاومت گیاه در برابر بیماری از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و تأثیر آن از نظر علمی به اثبات رسیده است. همزمان آبیاری منظم و برنامه‌ریزی شده درختان بویژه به روشهای تحت فشار توصیه می‌گردد.